Έχει παίξει σε σπουδαία έργα του παγκόσμιου, αλλά και του ελληνικού ρεπερτορίου και έχει ερμηνεύσει μεγάλους ρόλους δίνοντας ρεσιτάλ ηθοποιίας παραδείγματα προς μίμηση για τη νεότερη γενιά των ηθοποιών.
Ο ογκόλιθος του ελληνικού θεάτρου Κώστας Καζάκος έχει γράψει ιστορία με χρυσά γράμματα στο θεατρικό γίγνεσθαι της Ελλάδας. Ακόμη και οι ερμηνείες του στον παλιό καλό ελληνικό κινηματογράφο, αλλά και στις τηλεοπτικές σειρές ήταν αξιοσημείωτες και πάντα με εκτόπισμα και μεγάλη υποκριτική στόφα.
Δεν θα ξεχάσουμε βέβαια ποτέ τα «διαμάντια» που ανέβασε μαζί με την αγαπημένη και αλησμόνητη Τζένη Καρέζη ως θιασάρχες στο γνωστό θέατρό τους. Στις 19 Φεβρουαρίου μεταφέρει στη Θεσσαλονίκη μια συγκλονιστική και καθηλωτική παράσταση την «Ανάκριση» του Πέτερ Βάις σε σκηνοθεσία του Σταύρου Τσακίρη στο θέατρο ΕΓΝΑΤΙΑ στην σαρώνει για μια ακόμη φορά το θεατρικό σανίδι. Μην τη χάσετε! Σας τη συνιστούμε ανεπιφύλακτα.
Ο Πέτερ Βάις, γιατί δεν ανεβαίνει συχνά στο ελληνικό θέατρο; Θεωρείται από τους δύσκολους συγγραφείς;
Ότι είναι δύσκολος συγγραφέας δεν υπάρχει θέμα. Τα λίγα έργα που έχει γράψει –μεταξύ των οποίων και το αριστούργημα του «Η δολοφονία του Μαρά Σαντ» και «Η Ανάκριση»- είναι πολυπρόσωπα και δύσκολα έργα. Ο Βάις ήταν ένας από τους πρώτους, αν όχι ο πρώτος, που εγκαινίασε το θέατρο ντοκουμέντο στη δεκαετία του’50 .
Αυτό θέλει ειδική τεχνική και έχει συγκεκριμένο στόχο και περιεχόμενο. Δεν είναι ρεαλισμός, απαιτεί εκπαιδευμένους και ευφυείς ηθοποιούς. Αν ο θίασος που θα αναλάβει την παρουσίαση ενός τέτοιου έργου δεν έχει πλήρη συνείδηση το πώς θα χειριστεί αυτό το είδος θεάτρου, δεν μπορεί να ανέβει το έργο.
Γιατί το έργο αυτό στηρίζεται σε ντοκουμέντα που προέρχονται από τη μεγάλη δίκη της Φρανκφούρτης, που έγινε το 1964 και 1965, τα οποία ανακάλυψαν οι διάφορες οργανώσεις, οι οποίες έψαχναν τους κρυμμένους Ναζί. Ανακάλυψαν 20 βασανιστές του Άουσβιτς που ζούσαν και κατείχαν μεγάλες θέσεις στη Δυτική Γερμανία τότε και τους ταυτοποίησαν με μερικούς μάρτυρες οι οποίοι επέζησαν και έτσι αναγκάστηκε η κυβέρνηση της Γερμανίας να τους περάσει από δίκη. Ο Βάις παρακολούθησε αυτή τη δίκη και από τα ντοκουμέντα που κατατέθηκαν στο δικαστήριο από τους μάρτυρες και από τους κατηγορούμενους ,συνέθεσε αυτό το ορατόριο σε 11 ωδές. Είναι σα να μας ξεναγεί από τη πρώτη ώρα που έφθανε το τρένο μπροστά στο στρατόπεδο με τους κρατούμενους σε όλη τη διαδρομή μέχρι τα κρεματόρια, περνώντας όλες τις φάσεις του μαρτυρίου. Τα αδιαμφισβήτητα αυτά ντοκουμέντα μάς ντανεύουν όλη αυτή τη ναζιστική θηριωδία, η οποία είναι πρωτοφανής στην ιστορία της ανθρωπότητας. Το έργο αυτό μάς είναι πολύ χρήσιμο, γιατί αντιλαμβανόμαστε ότι αυτή η μηχανή εξόντωσης ανθρώπων δεν έχει πάψει να λειτουργεί. Μας υποχρεώνει να αντιληφθούμε ότι ο φασισμός δε γεννιέται από το πουθενά, αλλά είναι το τρομερό όπλο που χρησιμοποιεί το σύστημα που ζούμε, αυτό λέγεται καπιταλισμός. Όταν βρίσκεται σε πανικό είναι το τελευταίο οπλοστάσιο που χρησιμοποιεί. Το μεγάλο κεφάλαιο βρίσκεται πίσω από όλα αυτά τα φαινόμενα. Είναι πάνω από τον Χίτλερ, τους βασανιστές, από όλες αυτές τις εκφάνσεις βρίσκεται η εξουσία του κεφαλαίου, η οποία δεν κάθεται ποτέ σε δίκες και δε δίνει λογαριασμό για τα εγκλήματά της. Χρησιμοποιεί διάφορα υποπόδια. Είναι πολύ χρήσιμο για το σημερινό θεατή που ζει σ’ αυτήν την καταραμένη εποχή, όπου τα μονοπώλια, οι δανειστές, οι τοκογλύφοι του έχουν ρημάξει τη ζωή, να καταλάβει ότι είναι ο ίδιος μηχανισμός που δημιουργεί με άλλα μέσα, που πολλές φορές είναι πιο αποτελεσματικά, από τα μέσα που χρησιμοποίησε τότε ο Ναζισμός. Αυτό το έργο βοηθά στη συνειδητοποίηση της πραγματικότητας και όταν οι άνθρωπος τη συνειδητοποιήσει μπορεί να καθορίσει και τη στάση του μέσα σ’ αυτή και να μην είναι ένα άβουλο ζώο.
Είναι άσκηση κατά της γήρανσης το θέατρο;
Είναι αποδεδειγμένο ότι κάθε δημιουργική απασχόληση του ανθρώπου είναι ένα μέσο αθανασίας. Έτσι οι άνθρωποι μπορούμε να αντιληφθούμε τη στάση μας απέναντι στο θάνατο, μόνο δημιουργώντας, και δεν εννοώ μόνο το θέατρο. Κάθε δημιουργική απασχόληση μας απομακρύνει από το αναπόδραστο τέλος.
Πάνω στη σκηνή νιώθεις προστατευμένος;
Πάνω στη σκηνή νιώθεις προστατευμένος;
Στη σκηνή, ο αληθινός καλλιτέχνης αισθάνεται απελευθέρωση. Οι άνθρωποι θέλουν συνήθως την ασφάλεια, όταν θέλουν να κρυφτούν, κρύβονται στο σκοτάδι. Οι ηθοποιοί βρίσκουν την ασφάλειά τους μπροστά στο κοινό επί σκηνής. Η Τζένη έλεγε «οι άνθρωποι κρύβονται στο σκοτάδι, οι ηθοποιοί στο φως».
Τι είναι αυτό που σε κουράζει στο θέατρο;
Η οικονομική πλευρά, γιατί πρέπει να απασχολείσαι μ’ αυτήν για να περισώσεις το καλλιτεχνικό μέρος. Και αυτή είναι μια ψυχοφθόρα διαδικασία. Το θέατρο είναι πολυτελής εργασία, απασχολεί πολύ κόσμο και εξαρτάται, από την οικονομική συνθήκη. Όσο αυτή η συνθήκη μάς καταπιέζει, τόσος περισσότερος κόπος χρειάζεται και προσπάθεια για να υπερασπιστείς την καλλιτεχνική πλευρά. Η πολλή δουλειά που χρειάζεται το θέατρο μας ξεκουράζει, γιατί έτσι αισθανόμαστε πλήρεις και ευτυχισμένοι!
Νιώθεις ακόμα τρακ;
Λόγω μεγάλης πείρας, δεν έχουμε τέτοιες παγίδες πια. Υπάρχει η αγωνία και η ευθύνη, όταν βγαίνεις επί σκηνής να συνομιλήσεις με το κοινό. Με την πείρα το μετατρέπουμε σε δημιουργικό κίνητρο. Αυτή η αγωνία μας βοηθά, δε μας καθηλώνει. Και είναι βαριά η ευθύνη μπροστά στο κοινό , γιατί το θέατρο γίνεται ζωντανά, είναι η Τέχνη του τώρα. Γίνεται από ζωντανούς ανθρώπους σε ζωντανό κοινό. Είναι η μοναδική Τέχνη που το έχει αυτό. Η ευθύνη να στέκεσαι μπροστά στο κοινό και να συνομιλείς μαζί του για τις πιο μεγάλες και βαθιές του ανάγκες- και μάλιστα η υψηλή Τέχνη- στοχεύει να καλύψει αυτές τις ανάγκες, από τις πιο μικρές, απλές καθημερινές μέχρι τα υπαρξιακά του.
Ποιος είναι ο ρόλος της Τέχνης;
Η Τέχνη προσπαθεί να φέρει εις πέρας την αποστολή της με χαρούμενο τρόπο, με αισθηματικούς και ποιοτικούς τρόπους, με ομορφιά! Και αυτός ο συνδυασμός της ευθύνης και του παιχνιδιού είναι το πιο βαθύ νόημα της Τέχνης και το πιο δύσκολο. Γιατί, όταν αποξενωθεί και λειτουργεί μόνο το αίσθημα της ευθύνης από τον καλλιτέχνη, το αποτέλεσμα είναι πολύ βαρετό. Όταν πάλι μένει μόνο η χαρά του παιχνιδιού μπορεί να καταντήσει σαχλαμάρα. Απαιτείται ο συνδυασμός και των δύο για να φθάσουμε στο υψηλό επίπεδο ψυχαγωγίας , αυτό της αγωγής.
www.orathesssaloniki.gr/Βασίλης Παπαβασιλείου
