«Κι όμως, αυτό είναι αλήθεια. Άρεσα πολύ στην επιθεώρηση»: η Μαρίκα Κοτοπούλη, σε ένα από τα σπάνια γραπτά της, αναφέρεται στο είδος που έμελλε να διαγράψει λαμπρή Ιστορία στη χώρα μας, αναδεικνύοντας συγγραφείς και ηθοποιούς.
Με επιδράσεις από τους ξένους θιάσους που επισκέπτονταν την Αθήνα στα τέλη του 19ου αιώνα, αλλά και από τον κινηματογράφο, η πρώτη επιθεώρηση που γράφτηκε στην ελληνική γλώσσα τοποθετείται το 1894 και έχει τον τίτλο «Αι υπαίθριοι Αθήναι». Είχε δε«ως κομπέρ μια προσωποποίηση της αθηναϊκής Δημαρχίας». Η σύνδεσή της με την κοινωνικοπολιτική ζωή ήταν άμεση, κι αυτό το στοιχείο είναι που παρέμεινε σταθερό μέσα στα χρόνια.
«Αλλαγή κι απάνω τούρλα»: μία ακόμη επιθεώρηση από την Ελεύθερη Σκηνή στο θέατρο Βέμπο το 1982. Στην πρώτη σειρά (από αριστερά) η Μίνα Αδαμάκη, η Μίρκα Παπακωνσταντίνου και η Αννα Παναγιωτοπούλου. Πίσω, από αριστερά, ο Λάκης Λαζόπουλος, ο Σταμάτης Φασουλής, ο Μίμης Χρυσομάλλης και ο Γιώργος Κέντρος
Παρότι ο Φώτος Πολίτης απέρριψε το είδος γιατί «άνευ ενότητος υποθέσεως δεν δύναται να νοηθή θεατρικόν έργον ούτε και κάτω του μετρίου», οι θεατές φάνηκε να το επιδοκιμάζουν και να το ακολουθούν. Μαζί της ήρθαν ο χορός, η μουσική και τα τραγούδια, οι ατάκες που ήταν (και παραμένουν) συνυφασμένες με την επικαιρότητα και φυσικά οι διάφοροι τύποι που μέσα στις δεκαετίες άλλαζαν και μεταμορφώνονταν, ανάλογα με τις απαιτήσεις και τις ανάγκες κάθε εποχής. Αντιστοίχως και τα σχόλια, πάντα δηκτικά, που συχνά-πυκνά προκαλούσαν την αστυνομική παρέμβαση. Οπως συνέβη, για παράδειγμα, το 1931, στην επιθεώρηση «Ματσαράγκα», όπου ακουγόταν η φράση «Κουνιέμαι ωραία σαν τον Μιχαλαντρέα», που υπονοούσε τον υπουργό Εξωτερικών της κυβέρνησης Βενιζέλου Ανδρέα Μιχαλακόπουλο και τις σεξουαλικές προτιμήσεις του...
Ο Γιώργος Ανεμογιάννης σχεδίασε τα κοστούμια που ετοιμάστηκαν στο ατελιέ του Σκαλιντώ για τις πρωταγωνίστριες (από αριστερά) Νανά Σκιαδά, Χρυσούλα Ζώκα και Ρένα Βλαχοπούλου
Ολοι και όλα πέρασαν από τη θεματολογία της: πόλεμος, Κατοχή, Αντίσταση. Πολιτικές κόντρες, εκλογές, χούντα, Μεταπολίτευση. Μόνον οι τίτλοι αρκούν για να πιάσει κανείς το κλίμα κάθε εποχής...
Σαράντα χρόνια έχουν περάσει από την πρώτη παράσταση του Ελευθέρου Θεάτρου και 28 από την τελευταία της Ελεύθερης Σκηνής - όπως και από το Θεσσαλικό Θέατρο. Ακολούθησαν τα παιδιά του Εθνικού και ο Λάκης Λαζόπουλος, μαζί με μια σειρά παραστάσεων που για πολλούς ευτέλισαν το είδος και το οδήγησαν στην παρακμή - και δεν έχουν άδικο. Είναι γνωστό ότι σήμερα πλέον η επιθεώρηση δεν βρίσκεται στα καλύτερά της. Για άλλους το είδος θεωρείται ξεπερασμένο, ενώ δεν είναι λίγοι όσοι πιστεύουν ότι η τηλεόραση συνέβαλε καθοριστικά στην πτώση της. Σε κάθε περίπτωση, ακόμη και σήμερα παρουσιάζονται μεμονωμένες απόπειρες. Οι προσπάθειες κρατικών, και όχι μόνον, σκηνών, κερδίζουν ενίοτε έδαφος, όταν η ποιότητα των κειμένων και η σκηνοθετική ματιά στέκονται με σεβασμό απέναντι στην επιθεώρηση.
Στην επιθεώρηση του 1937 «Πέρδικα» η Λιλή Κοντονή (αριστερά) και ο Παρασκευάς Οικονόμου σε ένα ντουέτο... Αρλεκίνου
«Διά να γραφή μία επιθεώρησις δεν απαιτούνται σπουδαία πράγματα. Η συνταγή είναι εύκολος. Λάβε γεγονότα της εποχής εις οιονδήποτε κλάδον του επιστητού και αν ανάγωνται... ανάμιξον μετ' ασμάτων πολλών. Προτιμότερα είναι εκείνα που παίζουν οι ταραντέλοι. Αλλά και τα σφυρίγματα των χαμινίων ημπορούν να υποδείξουν μερικά. Πρόσθες προσωπικόν κομπάρσων μεγαλοπρεπείας ένεκεν. Υπόθεσιν πολύ ολίγης, με σύνδεσμον κανέναν... Λάβε χορός του συρμού, ει δυνατόν και μπαλέτον. Επίπασον με καλαμπούρια ενός εώς τριών ετών».
Με αυτόν τον ολίγον απαξιωτικό ορισμό του 1908 η επιθεώρηση διασχίζει, ως τώρα, τρεις αιώνες: από τον 19ο που τη γέννησε ως τον 21ό που διανύουμε, έχει μεσολαβήσει ο 20ός που την ανέδειξε.
Τα Καλουτάκια: η Αννα και η Μαρία Καλουτά υποδύθηκαν τον Τσαλδάρη και τον Βενιζέλο σε ένα νούμερο που έκανε πάταγο στην Αθήνα του 1928 στη σκηνή του Μοντιάλ
Χωρισμένος σε πέντε χρονολογικές ενότητες (1894-1922, 1922-1940, 1940-1950, 1950-1974, 1974-2014) ο πολυτελής τόμος (έκδοση της Τράπεζας Πειραιώς) που υπογράφει η θεατρολόγος, επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών κυρία Κωνστάντζα Γεωργακάκη, αποτελεί μια ενδελεχή καταγραφή του είδους. Φιλοξενεί πέντε (4+1) εισαγωγικά κείμενα, τα οποία υπογράφουν η Μαρίκα Κοτοπούλη και η Μαρίκα Νέζερ, ο Μίμης Τραϊφόρος και ο Γιώργος Ανεμογιάννης, αλλά και ο Μιχάλης Ρέππας. Πλούσιο φωτογραφικό υλικό, ντοκουμέντα, σχόλια και κριτικές πλαισιώνουν την πολυσέλιδη έκδοση που συνδυάζει την επιστημονική κατάρτιση με το ευχάριστον της ανάγνωσης.
Τον σχολιασμό των φωτογραφιών κάνει ο Γιώργος Χατζηδάκης. Την έκδοση συμπληρώνουν Σημειώσεις, Βιβλιογραφία, Πηγές εικονογράφησης, Ευρετήριο και Ευχαριστίες.
πότε & πού:
«1894-2014: Η εφήμερη γοητεία της Επιθεώρησης», της Κωνστάντζας Γεωργακάκη. Εκδόσεις Τράπεζας Πειραιώς (400 σελίδες)
www.tovima.gr
