Γεννημένος στην Τσέζενα της Ιταλίας το 1960, ο σκηνοθέτης και σκηνογράφος Ρομέο Καστελούτσι, δικαιωματικά θεωρείται το τρομερό παιδί της ιταλικής θεατρικής πρωτοπορίας: «παιδί» της Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Μπολόνια, ο Καστελούτσι υπήρξε ένας από τους ιδρυτές της εταιρείας θεάτρου "Societas Raffaello Sanzio" και παραστάσεις του όπως "Η μονομαχία του Τανκρέδου και της Κλορίντα" ή το "Περί της έννοιας του προσώπου του Υιού του Θεού" (που παίχτηκε στο Φεστιβάλ Αθηνών τον Ιούνιο του 2011) έχουν συζητηθεί και ενθουσιάσει για την προκλητικότητα και τις ιδέες τους.
Κάθε αφιέρωμα στο έργο του αποτελεί πάντα ένα γεγονός και αυτό προβλέπεται να γίνει την Κυριακή 28 και την Δευτέρα 29 Ιουνίου στην Πειραιώς 206, μια προσπάθεια που έγινε από το Ερευνητικό Πρόγραμμα Αρχειακής Έρευνας και Πολιτιστικής Κληρονομιάς ARCH - Αριστεία 2 σε συνεργασία με το Φεστιβάλ Αθηνών διοργανώνει.
Με αυτή την αφορμή και σε συνδυασμό με την διάλεξη «Καταγράφοντας τη δημιουργική διαδικασία στην ψηφιακή εποχή: Η κατασκευή της παράστασης» που θα δώσει η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Rennes II Σοφί Λουσέτ σήμερα στο Ναύπλιο, η Έλενα Παπαλεξίου - λέκτωρ του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και κύρια ερευνήτρια του προγράμματος ARCH - μιλά στο ΒΗΜΑ για την νέα ψηφιακή εποχή του θεατρικού αρχείου, τις προσπάθειες για διεθνείς συνεργασίες και φυσικά τον πλούτο του έργου του Ρομέο Καστελούτσι.
--------------------------------
_Πώς οι σύγχρονοι ερευνητές και συντελεστές μίας παράστασης μπορούν να δημιουργήσουν αρχειακό υλικό στην ψηφιακή εποχή;
«Η δυνατότητα καταγραφής παραστασιακού υλικού στην ψηφιακή εποχή δεν απαιτεί μόνο επιστημονικές και τεχνολογικές γνώσεις αλλά βασίζεται καταρχάς στην αμοιβαία εμπιστοσύνη και συνεργασία των ερευνητών με τους καλλιτέχνες. Οι νέες τεχνολογίες συνδράμουν τους ερευνητές να διασώσουν τη μνήμη του παρελθόντος και του παρόντος ώστε να τη μεταλαμπαδεύσουν με τη σειρά τους στην επόμενη γενιά επιστημόνων και καλλιτεχνών. Η διαδικασία αυτή προϋποθέτει τη αρμονική σύζευξη επιστήμης και τέχνης, πράξης και θεωρίας σε ένα παρόντα χρόνο, τη βίωση εν τέλει μιας κοινής εμπειρίας που θα ωθήσει και τις δύο πλευρές να επαναπροσδιορίσουν θέσεις και απόψεις.Εμείς, ως πρόγραμμα «ARCH Αρχειακή Έρευνα και Πολιτιστική Κληρονομιά», ασχολούμαστε τα τελευταία χρόνια με την καταγραφή, οργάνωση ψηφιοποίηση και διάχυση ενός από τα σημαντικότερα σύγχρονα πολιτιστικά αρχεία της Ευρώπης της Socìetas Ραφαέλο Σάνζιο και πιο συγκεκριμένα του διεθνούς εμβέλειας σκηνοθέτη Ρομέο Καστελούτσι.»
Πώς ξεκίνησε όλο αυτό το εγχείρημα;
«Το πρώτο βήμα για την καταγραφή και ψηφιοποίηση του αρχείου του σκηνοθέτη ήταν το έντονο ερευνητικό και επιστημονικό ενδιαφέρον γύρω από το έργο του όχι μόνο όσον αφορούσε εμένα ως ερευνήτρια, αλλά και ένα μεγάλο μέρος της διεθνούς ακαδημαϊκής κοινότητας. Έχοντας αρχικά προσεγγίσει το έργο του ερευνητικά και ακαδημαϊκά, συγγράφοντας άρθρα και ένα βιβλίο ήρθα σε επαφή κατά τις επισκέψεις μου στην έδρα του, την Τσεζένα της Ιταλίας, με ένα ανεκτίμητης αξίας πρωτογενές υλικό. Αργότερα, χάρις στην πρωτοβουλία της κα. Αύρας Ξεπαπαδάκου, λέκτορος του Πανεπιστημίου Κρήτης, ξεκινήσαμε στην αρχή με ελάχιστα μέσα και συνεργάτες την ιδέα της καταγραφής του αρχείου. Στην συνέχεια υποβάλαμε ερευνητική πρόταση στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής δράσης Αριστεία ΙΙ, αξιολογηθήκαμε από διεθνή επιτροπή ειδικών και διακριθήκαμε ανάμεσα σε εκατοντάδες προτάσεις. Έτσι, συνεχίσαμε ακόμη πιο οργανωμένα ως Ερευνητικό Πρόγραμμα ARCH, με επιστημονική υπεύθυνη την καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών κα. Άννα Ταμπάκη, εικοσιτετραμελή ομάδα και υπεύθυνη των εργασιών τεκμηρίωσης κα. Βάλια Βράκα. Για το πρόγραμμα αυτό συνεργάζονται επτά ελληνικά ερευνητικά ιδρύματα, καθώς και ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Stanford και της Σορβόννης».
Υπάρχει δυσκολία στο να λειτουργήσετε παράλληλα σε ελληνικό και διεθνές ερευνητικό περιβάλλον;
«Το πρόγραμμα και το ερευνητικό μας έργο γύρω από τον Ρομέο Καστελούτσι έχει κεντρίσει το διεθνές ενδιαφέρον, καθώς δέχεται συνεχείς προτάσεις συνεργασίας από ιδρύματα όπως το Πανεπιστήμιο της Αμβέρσας και το Πανεπιστήμιο του Μονρεάλ, ενώ έχει παρουσιαστεί δημοσίως στα Πανεπιστήμια RennesII, Leeds, Stanford, CSU-Sacramento, Bologna. Αδιαμφισβήτητα, είναι πολύ δύσκολο να διακριθεί μία ελληνική ερευνητική ομάδα στο εξωτερικό, ιδίως στο πεδίο των μη ελληνοκεντρικών ανθρωπιστικών επιστημών και των τεχνών. Επιπλέον, τα προβλήματα στον ελληνικό χώρο της έρευνας είναι ποικίλα: διαχειριστική δυσκινησία, καθυστερήσεις, γραφειοκρατία, επιβολή παράλογων όρων, κρατήσεων και οικονομικών «οροφών», αιφνίδιες περικοπές στη χρηματοδότηση - με χαρακτηριστικό το πρόσφατο παράδειγμα της δράσης «Αριστεία ΙΙ». Όλα τα παραπάνω δεν ευνοούν τέτοιες απόπειρες και ιδίως όταν η έρευνα πρέπει να υλοποιηθεί στο εξωτερικό.
Μέσα στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας για εξωστρέφεια προέκυψε και η συνεργασία σας με την καθηγήτρια Σοφί Λουσέτ;
«Τον Οκτώβριο του 2014 προσκληθήκαμε από το Πανεπιστήμιο της Rennes για να παρουσιάσουμε το Πρόγραμμα μας σε ένα διεθνές συνέδριο με θέμα «Δημιουργική διαδικασία και σύγχρονα θεατρικά αρχεία». Στο συνέδριο αυτό είχαμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε τα επιτεύγματα και άλλων ερευνητών σε σχέση με την αρχειακή καταγραφή στο χώρο των παραστατικών τεχνών. Η πρωτοβουλία αυτού του συνεδρίου προήλθε από τη καθηγήτρια Σοφί Λουσέτ, η οποία είναι στις 6 Ιουνίου προσκεκλημένη του προγράμματος ARCH και του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου στο Ναύπλιο όπου θα δώσει διάλεξη με τίτλο «Καταγράφοντας τη δημιουργική διαδικασία στην ψηφιακή εποχή. Η κατασκευή της παράστασης». Η «Κατασκευή της παράστασης», La Fabrique du spectacle, είναι μία διαδικτυακή πύλη αφιερωμένη στην καταγραφή (οπτικοακουστική και κειμενική) της δημιουργικής διαδικασίας εμβληματικών καλλιτεχνών της σύγχρονης ευρωπαϊκής σκηνής.
Πρόκειται για το ψηφιακό αποτέλεσμα μιας διεισδυτικής έρευνας σε παρόντα χρόνο κατά την οποία ειδικοί ερευνητές και επιστήμονες από το πεδίο των παραστατικών τεχνών, των οπτικοακουστικών μέσων και της ψηφιακής τεχνολογίας αναλύουν τα δεδομένα της δημιουργικής διαδικασίας, καταγράφοντας και μελετώντας συνδυαστικά πρωτογενείς πηγές όπως βίντεο, συνεντεύξεις, φωτογραφίες, σκηνογραφικά σχέδια, τετράδια σκηνοθεσίας, θεωρητικές μελέτες κ.ά.
«Η κατασκευή της παράστασης» αποτελεί ένα καινοτόμο εκπαιδευτικό και ερευνητικό λογισμικό το οποίο αποκαλύπτει τα στάδια της δημιουργίας πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την παράσταση. Επιπλέον αντανακλά τις σύγχρονες μεθοδολογικές εξελίξεις και τα ερευνητικά desiderata της θεατρολογικής επιστήμης του 21ό αιώνα».
info
*Διάλεξη Σοφί Λουσέτ «Καταγράφοντας τη δημιουργική διαδικασία στην ψηφιακή εποχή: Η κατασκευή της παράστασης» : Σάββατο 6 Ιουνίου, 7.30μ.μ, Βουλευτικό Ναυπλίου
**Αφιέρωμα στο Ρομέο Καστελούτσι - παραστάσεις και συνάντηση με το κοινό: 28 &29 Ιουνίου 2015, στο κτίριο Δ της Πειραιώς 206, greekfestival.gr (http://greekfestival.gr/gr/events/view/afieroma-ston-romeo-castellucci-2015)
www.tovima.gr/Ιωάννα Ζυμαρίτη
