Εννέα μήνες μετά τον θάνατο του μεγάλου σκηνοθέτη, η αντιπαράθεση για την πνευματική κληρονομιά του βρίσκεται στο πιο κρίσιμο σημείο της.
«Στόχος μας είναι να κρατήσουμε ζωντανή τη φλόγα της δημιουργίας, στον χώρο που την κράτησε αναμμένη για 30 ολόκληρα χρόνια. (...) Η σημερινή συνθήκη του ιστορικού θεάτρου δεν μπορεί παρά να υπερβεί τις πικρίες, τις παρεξηγήσεις και τις συγκρούσεις του παρελθόντος. Η ιστορία περιλαμβάνει όλους όσοι την έφτιαξαν μαζί με τους καβγάδες τους και τους έρωτές τους». Στις 14 Ιανουαρίου του 2014, η σύντροφος του Λευτέρη Βογιατζή Ειρήνη Λεβίδη με αυτό το ενωτικό μήνυμα ανακοίνωνε την επαναλειτουργία του Θεάτρου της Οδού Κυκλάδων, που πλέον στη μαρκίζα φέρει το όνομά του, αλλά και τη θέσπιση ευρωπαϊκού βραβείου σκηνοθεσίας στη μνήμη του. Όπως προκύπτει από τη σφοδρή δημόσια σύγκρουση των τελευταίων ημερών, όμως, το μήνυμα της ενότητας δεν εισακούστηκε.
Το χρονικό της έριδος
Η σύγκρουση είχε ξεκινήσει πριν από λίγους μήνες. Στις 9 Ιουνίου, 40 ημέρες μετά τον θάνατο του θεατρικού σκηνοθέτη και ηθοποιού, η ατμόσφαιρα στο Α΄ Νεκροταφείο ήταν μελαγχολική. Επάνω από τον πέτρινο τάφο του, που τόσο θυμίζει θεατρικό σκηνικό, ήταν συγκεντρωμένοι φίλοι και συνεργάτες του. Η Ειρήνη Λεβίδη ήταν εκεί από νωρίς, έχοντας κάνει όλες τις προετοιμασίες για την επιμνημόσυνη δέηση. Μία ημέρα νωρίτερα, μία ακόμη επιμνημόσυνη δέηση είχε τελεστεί στη μνήμη του μεγάλου θεατράνθρωπου στη Μονή Πετράκη, αυτή τη φορά από τον ανιψιό του Παναγιώτη Λόταρ Βογιατζή, γιο του αγαπημένου του αδελφού Σταμάτη. Δύο ξεχωριστά μνημόσυνα για έναν άνθρωπο που έφυγε αφήνοντας τους «μαθητές» του χωρίς διαθήκη. Ηταν το πρώτο σημάδι μιας αντιπαράθεσης που θα ξεσπούσε λίγους μήνες αργότερα μέσα από σκληρές ανακοινώσεις και που σήμερα κορυφώνεται.
Η διαμάχη στο Facebook
Ενα μακροσκελές κείμενο που αναρτήθηκε στη σελίδα του Facebook «Αρχείο Λευτέρη Βογιατζή» έδινε τον σκληρό τόνο, υπογεγραμμένο από τα ίδια τα ανίψια του σκηνοθέτη. «Οι αποφάσεις του διοικητικού συμβουλίου της εταιρείας όπου καλλιτεχνικός διευθυντής ήταν ο θείος μας, έτσι όπως ανακοινώθηκαν σε συνέντευξη Τύπου στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων, μας βρίσκουν εντελώς αντίθετους, καθώς είναι μια άθλια εμπορική και καλλιτεχνική εκμετάλλευση του ονόματος και του έργου του Λευτέρη Βογιατζή», έγραφε, μεταξύ άλλων, το κείμενο, ζητώντας ταυτοχρόνως να αποσυρθεί το όνομα του θείου τους από ευρωπαϊκό βραβείο σκηνοθεσίας. Το κείμενο αυτό εξαφανίστηκε από το timeline της συγκεκριμένης σελίδας, για να αντικατασταθεί εν συνεχεία με μια νέα ανακοίνωση (που έφερε ημερομηνία 15 Ιανουαρίου), σύμφωνα με την οποία η επίσημη θέση των κληρονόμων του Λευτέρη Βογιατζή για το θέμα επαναλειτουργίας του θεάτρου επρόκειτο να ανακοινωθεί από τον εντολέα δικηγόρο τους κ. Νικόλαο Σακκά τα επόμενα 24ωρα. Μέχρι τη στιγμή που γράφονταν αυτές οι γραμμές δεν υπήρξε κάποια σχετική ανακοίνωση, ενώ και η εν λόγω σελίδα στο Facebook φαίνεται να έχει «κατέβει».
«Δεν πίστευε σε συνεχιστές»
Δεδομένου πως δεν έχει βρεθεί διαθήκη που να έχει συνταχθεί από τον Λευτέρη Βογιατζή, όσοι παρακολουθούν τις εξελίξεις της υπόθεσης γύρω από το θέατρο του Λευτέρη Βογιατζή ανέμεναν αυτή την αντίδραση. Τον περασμένο Σεπτέμβριο η απόφαση της συντρόφου του Λευτέρη Βογιατζή Ειρήνης Λεβίδη να δωρίσει το αρχείο του σκηνοθέτη στην Εθνική Βιβλιοθήκη προκάλεσε την έντονη αντίδραση των ανιψιών του. Αμφισβήτησαν τη διαδικασία δωρεάς και μέσα από την επιστολή του δικηγόρου τους θέτουν ερωτήματα ακόμη και για το αν η κυρία Λεβίδη υπήρξε σύντροφος του θείου τους, την οποία μάλιστα χαρακτηρίζουν «μισθοδοτούμενη συνεργάτιδα και στενή του φίλη, μέλος της εταιρείας Νέα Σκηνή, όπως και άλλα πρόσωπα που δεν αυτοπροβάλλονται, αν και είχαν όμοιες ιδιότητες με αυτή».
«Λίγο προτού πεθάνει, ο Λευτέρης Βογιατζής είχε ενημερώσει τους φίλους του ότι εκτός από τον γιο του αδελφού του, Παναγιώτη, ο οποίος διαμένει στο εξωτερικό, υπάρχει και μια χαμένη ανιψιά από τον πρώτο γάμο του αδελφού του, που επιθυμεί να τη βρει. Η ανιψιά αυτή εντοπίστηκε σήμερα στη Βιέννη και είναι η Μαρία Ιζαμπέλα Czak. Επειδή ακριβώς πέρασε ένα μεγάλο χρονικό διάστημα μέχρι να βρεθεί η κυρία Czak, οι νόμιμοι κληρονόμοι του Λευτέρη άργησαν να ξεκινήσουν τις νομικές διαδικασίες για την αποδοχή της νόμιμης κληρονομιάς τους», αναφέρει άνθρωπος από το περιβάλλον των δύο ανιψιών, ο οποίος επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του.
«Ετσι και αλλιώς», συνεχίζει, «ο Λευτέρης Βογιατζής δεν θα συμφωνούσε με όλες αυτές τις ενέργειες στις οποίες προχωρεί σήμερα η Εταιρεία των Φίλων της Τέχνης του Θεάτρου της Οδού Κυκλάδων. Δεν πίστευε σε συνεχιστές. Αφού ο Λευτέρης είναι πλέον "απών", δεν υφίσταται κανένα νόημα ύπαρξης αυτού του θεάτρου. Διερωτώνται, μάλιστα, τα ανίψια του πώς το νέο πρόγραμμα αποφασίστηκε αφού η θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή που κατείχε ο θείος τους είναι σήμερα κενή. Πρόκειται για σπασμωδικές κινήσεις. Ο Νίκος Μαστοράκης, όπως θα γνωρίζετε, αν και ανακοινώθηκε το όνομά του στο νέο πρόγραμμα, βγήκε και το διέψευσε. Αν ο Λευτέρης Βογιατζής μπορούσε να δει όλα αυτά που γίνονται σήμερα, θα γινόταν έξαλλος. Είναι δυνατόν να μπαίνει το όνομά του σε μαρκίζα θεάτρου και να θεσπίζεται βραβείο στο όνομά του, ενώ όλα αυτά τα πράγματα τα σιχαίνονταν; Το θέμα για την οικογένειά του είναι η διαφύλαξη του αρχείου του, το οποίο και δικαιωματικά ανήκει στους συγγενείς του».
Η απάντηση της Ειρήνης Λεβίδη
Η Ειρήνη Λεβίδη δίνει μέσω του BHmagazino τη δική της απάντηση: «Εδώ υπάρχει μια πραγματικότητα σε όλους γνωστή. Και δεν προτίθεμαι να δώσω οποιουδήποτε είδους υπόσταση στα ανυπόστατα που προσπαθούν να την υποκαταστήσουν. Ξέρετε, όπως έχει πει και ο Μάνος Χατζιδάκις, ο θάνατος πολύ σημαντικών προσώπων αποτελεί ανακούφιση για τους άλλους γιατί μπορούν πια να τα κόψουν και να τα ράψουν στα δικά τους μικρά μέτρα. Υπάρχει γενικότερα μια προσπάθεια οικειοποίησης της πνευματικής κληρονομιάς του Λευτέρη Βογιατζή. Το αρχείο του ανήκει σε όλους και έχει δοθεί στην Εθνική Βιβλιοθήκη για φύλαξη και αξιοποίηση. Ετσι όπως το ήθελε. Σχετικά με τα βραβεία, τι να πω! Εχετε ακούσει εσείς ποτέ κανέναν συγγραφέα, ηθοποιό ή ζωγράφο να λέει ότι μετά θάνατον δεν θέλει να δίδεται βραβείο στο όνομά του; Το μόνο που μπορώ να πω σχετικά με τα ανίψια του είναι ότι δεν γνώριζαν και δεν γνωρίζουν τίποτε απολύτως για τον θείο τους, το έργο του και τις βουλές του. Αλλά, για να πω την αλήθεια, νομίζω ότι είναι άμοιρα όλης αυτής της ιστορίας... Η Εταιρεία των Φίλων της Τέχνης του Θεάτρου, σύμφωνα με το καταστατικό της, έχει στόχο της την προώθηση και αξιοποίηση του έργου του Λευτέρη Βογιατζή. Αυτό κάνουμε, όπως το κάναμε, τα 30 χρόνια που δουλεύαμε μαζί. Και αυτό θα συνεχίσουμε να κάνουμε. Δυστυχώς, γνωρίζω ότι οι επιθέσεις δεν θα σταματήσουν εδώ».
Σε σχέση με την πρόσφατη διάψευση της συνεργασίας του Νίκου Μαστοράκη με το Θέατρο της Οδού Κυκλάδων, η κυρία Λεβίδη αναφέρει: «Κοιτάξτε, μίλησα για πρόγραμμα, για μια πολύ συγκεκριμένη περίοδο: από τον Φεβρουάριο του '14 έως τον Ιανουάριο του '15. Δεν είπα και δεν ανακοίνωσα ότι θα γίνει η παράσταση του έργου του Μιχάλη Βιρβιδάκη "Κάτω από το δέρμα μου ένας άλλος" σε σκηνοθεσία Νίκου Μαστοράκη. Είπα ότι, επειδή ο Μαστοράκης στο θέατρό μας έχει μια προϊστορία με το έργο του Βιρβιδάκη, του κάναμε μαζί με τον Μιχάλη μια πρόταση, την οποία συζητάμε, όχι ανακοίνωση προγράμματος. Είναι και ήταν μέσα στον τρόπο με τον οποίο σκεπτόμαστε. Ετσι έχουν τα πράγματα. Αυτή είναι όλη κι όλη η αλήθεια».
Ο ταλαντούχος Χάρης Φραγκούλης, ένας από τους αγαπημένους συνεργάτες των τελευταίων χρόνων του Λευτέρη Βογιατζή, θα είναι ένας από τους πολλούς καλλιτέχνες που θα εγκαινιάσει τη νέα εποχή του Θεάτρου της Οδού Κυκλάδων με το έργο «Το κορίτσι που έπεσε στο πηγάδι». «Ο Λευτέρης μοιράστηκε τη ζωή του με έναν άνθρωπο. Αυτό είναι πολύ ισχυρό από οποιεσδήποτε υποθέσεις μπορεί να κάνει ο καθένας. Δεν θα έπρεπε να είναι καν θέμα συζήτήσης από όλους εμάς οι αποφάσεις της Ειρήνης. Δεν μας πέφτει λόγος», αναφέρει ο Χάρης Φραγκούλης, ενώ συμπληρώνει: «Η επιλογή του Λευτέρη να είναι τόσα χρόνια μαζί της δικαιώνει την όποια απόφασή της. Εζησα τη σχέση του Λευτέρη με την Ειρήνη από πολύ κοντά. Συμφωνούσαν απόλυτα σε απόψεις, σε χιούμορ, σε τρυφερότητα, στα πάντα. Φυσικά υπήρχαν και διαφωνίες, αλλά ήταν πάντα εκεί μαζί. Η Ειρήνη τού αφοσιώθηκε μέχρι το τέλος με μια αγάπη συγκινητική. Τώρα, αν αυτό που πάει να γίνει στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων έχει ζωή, είναι κάτι που θα κριθεί εκ του αποτελέσματος. Γιατί να είμαστε τόσο μίζεροι από την αρχή; Γιατί να μη ρουφήξουμε τη ζωή του;».
To ερώτημα είναι αν οι φυσικοί κληρονόμοι του Λευτέρη Βογιατζή θα επιχειρήσουν και θα πετύχουν να διαχειριστούν αυτοί τη χρήση του ονόματος «Λευτέρης Βογιατζής» καθώς και του αρχείου.
*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 26 Ιανουαρίου 2014
www.tovima.gr
